Dysmorfofobia - co to takiego? Czym są zaburzenia w postrzeganiu własnego ciała?
Obraz ciała to złożony konstrukt, na który składają się spostrzeżenia, myśli i uczucia dotyczące naszego ciała. A zatem zaburzenia wizerunku są złożonym procesem doświadczania siebie w sposób cielesny. Według niektórych badaczy na obraz ciała składa się schemat ciała oraz stosunek emocjonalny do niego.
Stosunek do ciała to poziom zadowolenia z niego, wraz z poznawczym, emocjonalnym i behawioralnym znaczeniem dla ogólnego poziomu zadowolenia z siebie. Badacze podkreślają, iż niesatysfakcjonujący schemat obrazu ciała nasila obniżony nastrój jednostki, pogłębiając w ten sposób te zaburzenia na zasadzie sprzężenia zwrotnego.
Mówiąc o rozbieżności pomiędzy postrzeganiem siebie a rzeczywistym wyglądem najczęściej myślimy o anoreksji.
Anoreksji, poza celowym zmniejszaniem wagi, towarzyszy chorobowo zaburzony obraz ciała z elementami dysmorfofobii, czyli zniekształconego postrzegania siebie, polegającego na nadmiernym zaabsorbowaniu rzekomym lub wyolbrzymionym defektem własnego wyglądu. Istotne jest to, iż ta negatywna ocena wyglądu nie podlega perswazji.
W przypadku anoreksji pacjenci mają zastrzeżenia co do rozmiaru i kształtu swojego ciała. Przejawiają oni tendencję do postrzegania go jako większego, a ich ocena prawidłowej wagi i wyglądu różni się znacznie od oceny dokonanej przez osoby zdrowe. Wspólne natomiast dla obydwu zaburzeń są zachowania typu unikanie pewnych miejsc czy aktyw-ności, podczas których wzrasta niepewność i lęk pacjentów. Osoby z dysmorfofobią mają bardzo podobne zaburzenia procesów przetwarzania wzrokowej informacji w mózgu jak osoby z anoreksją.
Czym charakteryzuje się dysmorfofobia?
Dysmorfofobia (ang. Body Dysmorphic Disorder - BDD) to zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się występowaniem ciągłych obaw związanych z przekonaniem o nieestetycznym, brzydkim wyglądzie lub budowie ciała. Słowo dysmorfia w języku greckim oznacza brzydotę.
Dysmorfofobia diagnozowana jest u pacjentów, którzy spełniają następujące kryteria klasyfikacji DSM-V:
1. Zaabsorbowanie jednym lub kilkoma spostrzeganymi defektami lub wadami w wyglądzie, które są niezauważalne, lub uważane za niewielkie, przez innych.
2. W odpowiedzi na obawy o wygląd pojawiają się powtarzające się zachowania (np. przeglądanie się w lustrach, nadmierne dbanie o wygląd, uszkadzanie skóry, ciągłe upewnianie się co do wyglądu) lub powtarzające się myśli (np. porównywanie swojego wyglądu z wyglądem innych).
3. Zaabsorbowanie powoduje klinicznie znaczący dystres lub upośledzenie w społecznej, zawodo-wej lub innej ważnej sferze funkcjonowania osoby.
4. Zaabsorbowanie wyglądem nie może być lepiej wytłumaczone przez obawy związane z nadmiarem tkanki tłuszczowej lub wagą ciała, u osób, których objawy spełniają kryteria diagno-styczne któregoś z zaburzeń odżywiania.
Powyższe objawy są tak intruzywne, niechciane, absorbujące czasowo i niezwykle trudne do kon-trolowania, iż towarzyszą im wysoki poziom lęku, depresja z poczuciem beznadziejności i myślami rezygnacyjnymi.
Co więcej, przekonanie o wadach cielesnych bywa tak dotkliwe, że może popychać do samobójstwa. W amerykańskich badaniach stwierdzono, że myśli samobójcze występują u 78% chorych, z których około jedna czwarta podejmuje próbę odebrania sobie życia.
Większość z nas jest niezadowolona z pewnych cech swojego wyglądu. Po czym poznać, że cierpi się na dysmorfofobię?
Przede wszystkim po tym, iż niezadowolenie to ma charakter obsesyjny (np. przeglądanie się w lustrze przez klika godzin dziennie), nie jesteśmy w stanie utrzymać się w rolach społecznych oraz, że niezadowolenie z naszego wyglądu jest źródłem cierpienia. Osoby z BDD bardzo często nie chcą wychodzić z domu, porzucają szkołę, studia, pracę. W towarzystwie innych ludzi są przekonani, że inni widzą ich defekty i że reagują na nie unikowo lub przykrymi uwagami.
Co najbardziej przeszkadza osobom z dysmorfofobią?
Z badań dr Katharine Philips (2005) wynika, że zaniepokojenie wyglądem w przebiegu dysmorfofobii może dotyczyć właściwie każdej części ciała. Najczęściej skupia się jednak na skórze (73%), włosach (56%), nosie (37%) oraz, w dalszej kolejności: brzuchu (22%), piersiach (21%), oczach (20%), udach (20%) i zębach (20%).
Czy konsekwencją tych zaburzeń może być uzależnienie od zabiegów medycyny estetycznej i chirurgii plastycznej?
Osoby cierpiące na dysmorfofobię wykazują tendencję do kojarzenia atrakcyjności i wyglądu zewnętrznego z kompetencjami i osiągnięciami. Na łamach prestiżowego magazynu „JAMA Facial Plastic Surgery” podano, że ponad 13% pacjentów klinik chirurgii plastycznej to osoby z dysmorfofobią. Oznacza to, że wykonanie u nich zabiegu jest błędem – nie poprawi im samopoczucia, a wręcz może narazić na dodatkowe cierpienie. Zatem koniecznym wydaje się przeprowadzenie rutynowej psychometrii na obecność dysmorfofobii przed decyzją o podjęciu się zabiegu istotnie wpływającego na wygląd u danego pacjenta.
Na czym polega leczenie zaburzeń wizerunku własnego ciała?
Z psychoterapii poleca się terapię poznawczo-behawioralną (ang. cognitive-behavioral therapy – CBT), najlepiej zawierającą technikę ekspozycji i powstrzymania reakcji (ang. exposure with re-sponse prevention – ERP).
Z leków zaleca się leki przeciwdepresyjne, głównie: escitalopram, fluoksetynę, fluwoksaminę (SSRI) i klomipraminę (TCA), w dawkach podobnych jak przy zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym.
Zaburzony obraz ciała jest przedmiotem wielu badań, ale brakuje konkretnych oddziaływań mających na celu jego zmianę. W podmiotach leczniczych, w których pracuję, tj. w Klinice Nerwic, Zaburzeń Osobowości i Odżywiania w Warszawie oraz w Gedeon Medica w Piasecznie, zaproponowałam wprowadzenie Terapii Zmiany Obrazu Ciała jako kompleksowego oddziaływania terapeutycznego nakierowanego na leczenie tego obszaru. Podobne programy istnieją w ośrodkach w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, ale w Polsce jest to podejście nowatorskie.
Dziękuję za rozmowę.
Kliniki psychologiczne Gedeon Medica prowadzą specjalistyczne leczenie zaburzeń psychicznych (w tym lękowych i depresyjnych), zaburzeń odżywiania i chorób psychosomatycznych.
Program Terapii Zmiany Obrazu Ciała składa się z dwunastu godzinnych sesji terapeutycznych i ukierunkowany jest na zmianę postrzegania, myślenia i zachowań pacjenta. Dedykowany jest osobom cierpiącym z powodu zniekształceń w obrębie obrazu ciała, najczęściej z zaburzeniem odżywiania się.
www.gedeonmedica.pl
Źródło: Uroda i Medycyna 19
