Badanie znamion – dlaczego to takie ważne?
Być może nie każdy zdaje sobie sprawę, że monitorowanie i badanie znamion po lecie to kluczowy krok w dbaniu o swoje zdrowie. Skóra jest naszym największym narządem i odgrywa niezwykle istotną rolę w ochronie organizmu. Po intensywnej ekspozycji na słońce znamiona mogą ulegać różnym zmianom, które wymagają uwagi i kontroli.
– Promienie UV, choć stanowią 1-2% spośród wszystkich rodzajów promieniowania słonecznego, mają największy wpływ na organizm ludzki. Rozróżniamy dwie długości światła odpowiedzialne za zmiany skórne - UVA i UVB. UVA przenikają do głębszych warstw skóry, przyspieszają fotostarzenie, powodują przebarwienia, zaburzają barierę ochronną skóry i wyzwalają patologiczne zmiany skórne, w tym nowotwory. UVB powodują silne reakcje rumieniowe, zwane poparzeniem słonecznym.
Ilość i rodzaj znamion barwnikowych jest indywidualna dla każdego pacjenta. Badanie znamion po lecie jest bardzo ważne, ale warto oglądać swoje znamiona na całym ciele co jeden-dwa miesiące. Jeżeli zauważymy JAKIEKOLWIEK zmiany w obrębie istniejących znamion barwnikowych, trzeba jak najszybciej zgłosić się do dermatologa. Do niepokojących objawów należą: zmiana barwy, kształtu, uwypuklenie powierzchni, wielkości, a także dolegliwości, takie jak ból lub świąd. W razie powstania rany (nadżerki lub owrzodzenia) również konieczna jest wizyta u lekarza.
Czynniki ryzyka
Aby skutecznie chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych, warto zrozumieć, jakie czynniki ryzyka mogą wpływać na pojawianie się groźnych zmian. Kto jest bardziej narażony na niebezpieczeństwo pojawienia się nieprawidłowości, a tym samym powinien koniecznie udać się na badanie znamion?
– U osób z jasną karnacją (fototyp II) wrażliwość na promienie UV jest większa niż u osób z ciemniejszą cerą (fototyp III lub IV). Na wystąpienie patologicznych reakcji w obrębie znamion mogą wpływać czynniki genetyczne, np. występowanie czerniaka lub innych nowotworów skóry w rodzinie.Oparzenia słoneczne skóry, a zwłaszcza znamion, zwiększają szanse na atypię komórek, mogącą przejść w nowotwór, nawet w odległej przyszłości.
Badanie znamion – jak często powinniśmy je robić?
Współczesna dermatologia ukierunkowana jest na zapobieganie i wczesne wykrywanie potencjalnych zagrożeń dla zdrowia skóry. Regularne kontrole i badanie znamion są kluczowe dla zachowania zdrowia.
– Z badań znamion uczyńmy nawyk. Powinniśmy zgłaszać się do dermatologa raz w roku, np. jesienią po urlopie i ekspozycji na słońce. Podczas takiego badania lekarz ogląda całą skórę gołym okiem, a następnie wykonuje dermatoskopię, tzn. ocenę zmian skórnych w powiększeniu i oświetleniu. Oglądamy „stare" znamiona oraz wykwity nowo powstałe, tzn. takie, które powstały od czasu ostatniego badania. Takie postępowanie pozwala wykryć nie tylko czerniaka, ale i inne nowotwory skóry. Jeżeli pacjent zauważy JAKIEKOLWIEK niepokojące zmiany na skórze, powinien zgłosić się jak najszybciej, nie czekając na termin planowanej kontroli. Dlatego ważna jest samodzielna obserwacja skóry, aby wyłapać niepokojące objawy. Pomocne jest również okresowe wykonywanie zdjęć skóry, tzw. mapowanie, aby na podstawie porównania z poprzednią fotografią ustalić, które zmiany są nowe.
Badanie znamion – na co zwracać szczególną uwagę?
Znamiona na skórze mogą przybierać różne formy, ale istnieje istotna różnica między znamionami łagodnymi a potencjalnie niebezpiecznymi, które mogą pojawiać się po intensywnej ekspozycji na słońce. Większość znamion to zmiany łagodne i niegroźne, które nie powinny budzić niepokoju. Ale przecież istnieją także znamiona, które mogą być źródłem poważnych problemów zdrowotnych. Na co zwrócić szczególną uwagę?
- Podczas badania znamion i ich ogólnej obserwacji stosujemy metodę A,B,C,D,E.
A-asymmetry: czy ma asymetryczny, nieregularny kształt?
B-border: czy ma nieregularne brzegi?
C-color: czy zmienia kolor, czy ma kilka barw?
D-diameter: czy ma średnicę większą niż 6 mm?
E-volved: czy rozmiar, kształt lub wygląd zmienił się w ostatnim czasie?
Znamiona potencjalnie niebezpieczne są zwykle asymetryczne, mają nieregularny brzeg, kilka kolorów, są większe niż 5 mm i zmieniają swój wygląd w krótkim czasie. Dlatego, aby to zauważyć, musimy regularnie oglądać CAŁĄ swoją skórę.
W obrębie znamion mogą powstać patologiczne przemiany i to, co trzeba podkreślić, nie tylko związane ze słońcem. Zaznaczam również, że większość czerniaków powstaje „de novo", tzn. na skórze zdrowej, a nie w miejscu uprzednich znamion. Dlatego badanie znamion i obserwacja skóry muszą być prowadzone przez całe życie, regularnie, aby uchwycić wszystkie przemiany, tzn. nowe wykwity skórne oraz zmiany w obrębie znamion już istniejących.
Powstawanie nowych znamion, zwłaszcza u dzieci i osób młodych jest normą. Zwracajmy jednak szczególną uwagę na zmiany różniące się morfologią, nietypowe, lub szybko się powiększające. Przypominam również, że czerniaki nie muszą być czarne, ale mogą mieć różne zabarwienia, łącznie z różowym. Dlatego należy zwracać uwagę na WSZYSTKIE nowe i zmieniające się wykwity.
Dr n.med. Katarzyna Sobczak-Radwan – dermatolog, wenerolog, Camea Instytut Medycyny Estetycznej, Wrocław.
