Czym jest zaćma?
Zaćma jest chorobą soczewki oka, która zwykle pojawia się u osób po 65. roku życia. Postępuje z reguły powoli i jest efektem zmętnienia soczewki. W momencie narodzin jest ona przezierna, a światło przechodzi przez nią bez przeszkód, ogniskując się na siatkówce i gwarantując wyraźne i czyste powstawanie obrazu. Co więc dzieje się z soczewką i widzeniem w przypadku osób cierpiących na zaćmę?
Jak objawia się zaćma?
Jak mówi dr n. med. Violetta Tomczyk-Dorożyńska, okulistka i dyrektor medyczny kliniki Oko-Test z siedzibami w Olkuszu i Nowym Targu, w miarę upływu lat i naturalnych procesów zachodzących w soczewce, traci ona swą przezierność i zaczyna ulegać zmętnieniu. Tak powstaje zaćma. Osoby na nią cierpiące mają przymglone widzenie, pogarsza się ostrość ich wzroku do dali i do bliży, występują u nich problemy w doborze okularów. - W początkowym stadium choroby występuje lekkie przymglenie, które z czasem staje się coraz bardziej gęste i utrudnia pacjentom wykonywanie podstawowych czynności takich jak np. przygotowanie posiłków, jazda samochodem czy czytanie. U chorych często dochodzi do urazów w wyniku potknięć z powodu niezauważania przed sobą przeszkód. Pacjenci gorzej widzą również o zmierzchu, słabiej widzą barwy, nie dostrzegają ich nasycenia i bardzo często towarzyszy im światłowstręt. Co więcej zaćma może być na jednym oku bardziej zaawansowana, a na drugim mniej – tłumaczy okulistka.
Należy wspomnieć również o osobach młodszych, tj. po 40. roku życia, które także chorują na zaćmę. Występuje u nich dość specyficzny jej rodzaj – upośledza ona u nich widzenie w ciągu dnia, w warunkach jasnych, natomiast wieczorem, w warunkach ciemniejszych osoby te pozornie widzą lepiej. – Pacjenci Ci początkowo szukają pomocy u optyka – niestety, zmiana okularów w tego typu przypadkach absolutnie nie przynosi efektów. Dlatego następnie zgłaszają się ze swoją przypadłością do okulisty, który w trakcie badania biomikroskopowego (lampą szczelinową) jest w stanie stwierdzić zmętnianie soczewki – wyjaśnia dr n. med. Violetta Tomczyk-Dorożyńska.
Zdarzają się również przypadki osób, u których zaćma postępuje bardzo szybko. Specjalistka kliniki Oko-Test podkreśla, że ci pacjenci powinni zostać skierowani równolegle na badania do innych specjalistów, np. do diabetologa czy endokrynologa, ponieważ postępująca w takim tempie zaćma bardzo często towarzyszy innym poważnym chorobom ogólnoustrojowym, np. cukrzycy.
Niestety, zmętnienie soczewki jest procesem, który sam nigdy się nie cofa. – Jedynym skutecznym sposobem leczenia zaćmy jest leczenie operacyjne – wyjaśnia dr n. med. Violetta Tomczyk-Dorożyńska.
Główne przyczyny zmętnienia soczewki
Zaćma jest chorobą wynikającą głównie z ogólnych procesów starzenia się tkanek, dlatego może dotknąć każdego człowieka. Do jej powstawania może przyczyniać się również przyjmowanie leków m.in. sterydów czy leków kardiologicznych. Kolejną grupą przyczyn powstawania zaćmy są urazy, takie jak wypadki komunikacyjne, uderzenia w okolicę głowy bądź oczu. Tak spowodowaną zaćmę pourazową również powinno się zoperować możliwie jak najszybciej.
Rozwój zmętnienia soczewki przyspiesza również palenie tytoniu oraz promieniowanie UV. Nie potwierdzono bezpośredniego wpływu światła niebieskiego na powstawanie zaćmy, które atakuje nas obecnie niemal z każdej strony – z ekranów komputerów, telefonów czy tabletów. Może ono natomiast powodować uszkodzenie siatkówki oraz inne bardzo groźne schorzenie oczu, jakim jest zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, dlatego należy się przed nim odpowiednio chronić.
Profilaktyka zmętnienia soczewki
Pierwszą z form profilaktyki zaćmy, która bezwzględnie powinna być stosowana przez wszystkich, jest ochrona oczu przed promieniowaniem słonecznym. – Promieniowanie UV, na które jesteśmy narażeni przez cały rok również może powodować zaćmę. Każdy z nas powinien nosić okulary dobrej jakości, koniecznie z filtrami UVA i UVB. Tak, jak na skórę nakładamy kremy z możliwie jak najwyższym SPF, tak dla ochrony oczu powinniśmy mieć odpowiednie okulary – radzi okulistka.
Ogólny zdrowy tryb życia, zbilansowane odżywianie, aktywność fizyczna i dbałość o siebie przyczynia się również do dobrej kondycji oczu.
Konsekwencje zaćmy
Według dr n. med. Violetty Tomczyk-Dorożyńskiej trzeba być świadomym, że zaćma może prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Jest jedną z najczęściej występujących przyczyn ślepoty odwracalnej. Wyłącznym sposobem jej leczenia jest operacja. Gdy pacjent zgłasza się do okulisty z zaawansowaną zaćmą (twardą), ryzyko powikłań okołozabiegowych znacznie wzrasta, dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie tego schorzenia. – Dopóki zaćma nie jest jeszcze tak bardzo zaawansowana, zabieg jej usunięcia przebiega szybko, bezpiecznie i bezboleśnie. Trwa zaledwie kilka minut. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z zaawansowaną formą zaćmy, jak np. zaćma brunatna, przejrzała, procedura staje się bardziej skomplikowana i niestety może nieść ryzyko powikłań.
Tymczasem pacjenci z typową zaćmą, tj. starczą, zwlekają latami ze zgłoszeniem się do okulisty. Mają często wrażenie, że ich wzrok jest całkiem dobry, ponieważ proces upośledzania widzenia postępuje bardzo powoli. Adaptują się do gorszego widzenia i nie zauważają jego spadku. Osoby te starają się normalnie funkcjonować pomimo, że ostrość ich widzenia bardzo często jest już na poziomie zaledwie 10-20%.
– Jako specjaliści zajmujący się w naszej klinice od wielu lat diagnostyką i operowaniem zaćmy, widzimy dużą barierę u osób starszych przed zgłoszeniem się z tym schorzeniem do okulisty. Osoby te nie chcą czekać w długich kolejkach w publicznych placówkach do poradni okulistycznych, ale z drugiej strony nie decydują się na badania w prywatnych gabinetach ze względu na koszty. Tymczasem zegar tyka i ich wzrok z dnia na dzień się pogarsza. Dlatego postanowiliśmy maksymalnie ułatwić i skrócić im ścieżkę dostania się na badania. W tym celu w placówce Oko-Test w Nowym Targu zorganizowaliśmy „Akcję-zaćma”, która pozwala zgłosić się osobom po 60. roku życia na bezpłatne badanie wzroku, które pozwala wykryć, czy pacjent cierpi na to schorzenie. Wystarczy zapisać się i przyjść na badanie do naszych placówek. Mimo, że jesteśmy prywatną kliniką, to w naszym Oddziale Chirurgii Jednego Dnia w Nowym Targu operujemy także zaćmę bezpłatnie w ramach kontraktu z NFZ. Wystarczy zgłosić się do nas ze skierowaniem do Szpitala od okulisty, lekarza rodzinnego lub innego specjalisty. Nasi okuliści przeprowadzą badanie kwalifikacyjne do zabiegu, podczas którego badany jest kompleksowo wzrok, obliczana jest moc soczewki wewnątrzgałkowej wszczepianej do oka oraz ustalany jest dogodny dla pacjenta termin zabiegu. Operacje wykonywane są bez kolejek. Po przeprowadzonej operacji pacjent pozostaje przez krótki czas pod specjalistyczną opieką na oddziale, gdzie wykwalifikowany personel medyczny monitoruje jego stan zdrowia oraz zaznajamia pacjenta z pooperacyjnymi zaleceniami. Tak wyedukowany pacjent oraz jego rodzina wracają bezpiecznie do domu. W ramach zabiegu ustalane są także dwie obowiązkowe, bezpłatne kontrole – tłumaczy okulistka.
Zaćma jest chorobą wzroku, która prędzej czy później dotknie każdego z nas. Wiele osób często zwleka z jej diagnostyką i leczeniem. Bywa, że starsi pacjenci trafiają do gabinetów okulistycznych dopiero w momencie, kiedy już zupełnie nie są w stanie samodzielnie funkcjonować. Tymczasem diagnostyka zaćmy jest bardzo prosta, a jej leczenie wcale nie musi być tak obciążające jak mogłoby sądzić wielu chorych. Wzrok jest najważniejszym ze zmysłów, dlatego powinniśmy regularnie o niego dbać, odwiedzając okulistów.
